Hücre bölünmesi
Mitoz ve mayoz olmak üzere iki çeşit hücre bölünmesi vardır. Hücre bölünmesi gerçekleşmesi için hücrenin yeteri kadar büyüklüğe ulaşması gerekir.
Mitoz:
- Mitoz bölünme, çok hücreli canlıların vücut hücrelinde görülür. Çok hücreli canlılarda mitoz sayesinde büyüme, gelişme, onarım(yenilenme), yaşlı hücrelerin yerine genç hücrelerin oluşmasını sağlar.
- Mitoz sayesinde tek hücreli canlıların çoğalması sağlanır. Örneğin, tek hücreli olan amipin mitoz bölünme geçirmesi ile iki yeni yavru amip oluşur.
- Mitoz bölünme sayesinde eşeysiz üreme gerçekleşir. (Bölünerek çoğalma, tomurcuklanma, rejenerasyon ile üreme, vejatatif üreme)
- Mitoz sonucunda iki yeni hücre oluşur.
- Mitoz sonucunda oluşan yeni hücrelerin ve ana hücrenin kromozom sayıları aynıdır. Yani mitoz sonucunda kromozom sayısı değişmez. Örneğin; insanın 46 kromozoma sahiptir. Mitoz bölünme sonrasında bu sayı yine 46 olarak kalır.
- Mitoz bölünme sonucunda oluşan yavru hücreler birbirleriyle ve ana hücre ile tıpatıp aynı kalıtsal özellikleri taşır.
- Mitoz sonucu oluşan yeni hücrelerin büyüklükleri, sitoplazma miktarları, organel sayıları gibi özellikleri farklı olabilir.
- Mitoz bölünme zigottan başlayıp ölene kadar devam eder.
- Tüm hücreler mitoz bölünme geçirmezler. Mitoz bölünme geçirmeyen hücreler;
-
- Kırmız kas hücreleri
- Olgun alyuvar hücreleri
- Retina hücreleri
- Sinir hücreleri
- Sperm hücresi
- Yumurta hücresi
- Polen hücresi
-
- Mitoz bölünme geçirmeyen hücreleri KARS ve SYP şeklinde kodlayabiliriz.
Mitoz bölünmenin aşamaları(evreleri):
- Hücre, mitoz bölünme başlamadan önce hazırlık yapar. Hücre bölünmeye başlamadan önce DNA kendini eşler yani kalıtım maddesi iki katına çıkar, organellerin sayısı artar. (hazırlık aşaması-interfaz)
- Hazırlık aşamasından sonra çekirdek bölünmesi başlar.
- Sentrozomlar tarafından iğ iplikleri oluşturulur. Kromatin ipliği kısalıp kalınlaşarak kromozomları oluşturur. Kromozomlar bu aşamada belirgin hale gelir. Bu sırada çekirdek zarı ve çekirdekçik zarı erimeye başlar.(Profaz)
- Kromozomlar iğ ipliklerine tutunarak hücrenin ortasına (ekvatoral düzlem) dizilir. Kromozomlar en belirgin bu aşamada görülür.(Metafaz)
- İğ iplikleri kısalarak kardeş kromatidleri zıt kutuplara çeker.(Anafaz)
- İğ iplikleri eriyerek kaybolur. Çekirdek zarı ve çekirdekçik zarı tekrardan oluşur. Kromozomlar tekrardan kromatin ipliklerine dönüşür.(Telofaz)
- Çekirdek bölünmesinden sonra sitoplazma bölünmesi gerçekleşir.
- Sitoplazma bölünmesi sonucunda iki yeni yavru hücre oluşur.
- Sitoplazma bölünmesi hayvan hücrelerinde boğumlanma, bitki hücrelerinde ara lamel oluşumu şeklinde gerçekleşir.
