Sindirim: Yaşamsal faaliyetlerimizin devam ettirebilmek için dışarıdan aldığımız besinlerin yapıtaşlarına ayırma işlemine denir. Sindirim sayesinde büyük moleküllü besinler kana geçebilecek kadar küçük moleküllere dönüşürler.
Sindirim fiziksel(mekanik) sindirim ve kimyasal sindirim olarak iki şekilde gerçekleşir.
1.Fiziksel(mekanik) sindirim: Büyük moleküllü besinlerin enzim kullanılmadan kas-çiğneme gibi faaliyetler sonucunda küçük moleküllü parçalara dönüşmesi olayıdır. Mekanik sindirim sayesinde kimyasal sindirim kolay bir hal almış olur. Fiziksel sindirim besinlerin boyutunda değişikliğe yol açar.
2.Kimyasal sindirim: Büyük yapılı besin parçalarının enzimler sayesinde yapıtaşlarına ayrılması olayına denir. Kimyasal sindirim besinlerin yapı taşlarına kadar parçalaması ile maddenin kimliğinde değişikliğe yol açar.
Sindirim sistemi ve organları:
Sindirim gerçekleşmesinde görev alan organ ve yapıların görev aldığı sisteme sindirim sistemi denir. Sindirim sistemi organları sırasıyla ağız, yutak, yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsak ve anüsten oluşmaktadır.
Ağız:
- Sindirim olayının başladığı yerdir.
- Ağızda hem mekanik hem kimyasal sindirim gerçekleşir.
- Tükürük sayesinde besinler yumuşatılır, dil ve diş yardımıyla besinler küçük parçalara ayrıştırılarak fiziksel sindirim yapılır.
- Tükürük sıvısı içinde bulunan enzimler sayesinde karbonhidratların kimyasal sindirimi yapılır.
- Karbonhidratın kimyasal sindirimi ağızda başlar.
Yutak:
- Ağızdan gelen besinlerin yemek borusuna iletildiği yerdir.
- Yapısında bulunan kapak sayesinde solunan havanın soluk borusuna, yutulan besinin yemek borusuna geçmesini sağlar.
- Fiziksel ve kimyasal sindirim gerçekleşmez.
Yemek borusu:
- Yutak gelen besinleri mideye iletir.
- Yapısında bulunan düz kasların kasılıp-gevşeme hareketi yapması sonucunda besinlerin iletimi sağlanır.(peristaltik hareket)
- Yemek borusundaki kasların ters olarak çalışması kusma olayına sebep olur.
- Fiziksel ve kimyasal sindirim gerçekleşmez.
Mide:
- Yemek borusundan gelen besinler bir süre burada depolanır ve buradan ince bağırsağa iletilir.
- Sindirim sisteminin en geniş organıdır.
- Midede hem fiziksel hem kimyasal sindirim gerçekleşir.
- Yapısında bulunan düz kasların kasılıp-gevşeme hareketi sayesinde besinler çalkalanır, öğütülür ve bulamaç haline getirilir. Böylece besinlerin fiziksel sindirimi gerçekleşir.
- Mide özsuyu içerisindeki enzimler sayesinde proteinlerin kimyasal sindirimi gerçekleşir.
- Proteinlerin kimyasal sindirimi midede başlar.
- Ayrıca mide içerisinde bulunan mide asidi besinler parçalanmasını ve mikropların yok edilmesini sağlar.
İnce bağırsak:
- Sindirimin tam olayının tam anlamıyla bittiği yerdir.
- Sindirim sisteminin en uzun organıdır.
- İnce bağırsakta hem fiziksel hem kimyasal sindirim gerçekleşir.
- Karaciğerden salgılanan safra sıvısı yardımıyla ince bağırsakta yağların fiziksel sindirimini yapar.
- Pankreastan salgılanan pankreas özsuyu yardımıyla ince bağırsakta karbonhidratların, proteinlerin ve yağların kimyasal sindirimi gerçekleşir.
- Karbonhidratların kimyasal sindirimi ince bağırsakta sona erer.
- Proteinlerin kimyasal sindirimi ince bağırsakta sona erer.
- Yağların kimyasal sindirimi ince bağırsakta başlar ve burada sona erer.
- Sindirimi tamamlanmış besinler villus adı verilen yapılardan geçerek kana geçer. Kana geçen sindirilmiş besinler buradan tüm vücuda yol alır.
Kalın bağırsak:
- Sindirilmeyen besinler ve sindirim atıkları buraya gelir.
- Villus denilen yapılar burada yoktur.
- Kalın bağırsakta su, vitamin ve minerallerin geri emilimi yapılarak kana geçirilir.
- Suyun büyük bölümü ince bağırsakta değil kalın bağırsakta emilir.
- Geriye kalan atık maddeler posa şeklinde anüse iletilir.
- Kalın bağırsakta sindirim olayı yoktur.
- Kalın bağırsakta B ve K vitamini üreten bakteriler bulunmaktadır.
Unutma! Su, vitamin ve minerallerin sindirimi yoktur. Çünkü yeterince küçük yapıdadırlar.
Anüs:
- Sindirim sonucu oluşan atık maddelerin vücut dışına atıldığı organdır.
- Anüste sindirim olayı yoktur.
Kimyasal sindirimin başladığı ve bittiği organlar
|
Besinler |
Kimyasal sindirim başladığı organ |
Kimyasal sindirimin bittiği organ |
|
Karbonhidrat |
Ağız | İnce bağırsak |
|
Protein |
Mide |
İnce bağırsak |
| Yağlar | İnce bağırsak |
İnce bağırsak |
Sindirime yardımcı organlar:
Karaciğer: Ürettiği safra sıvısını özel bir kanal yarımıyla ince bağırsağa gönderir ve ince bağırsakta yağların fiziksel sindirimini sağlar. Bu sayede yağların daha hızlı ve daha kolay bir şekilde sindirilmesini sağlar.
Pankreas: Ürettiği pankreas öz suyunu bir kanal yardımıyla ince bağırsağa göndererek karbonhidratlar, proteinler ve yağların kimyasal sindirimine yardımcı olur. Bu sayede besinlerin sindirimi ince bağırsakta tamamlanmış olur.
Besinlerin kimyasal sindiriminin gerçekleştiği organlar ve emilimi
|
Besinler Sindirim Organı |
Karbonhidrat |
Protein | Yağ |
Su, vitamin ve mineraller |
|
Ağız |
Tükürükteki enzimler sayesinde kimyasal sindirimi yapılır |
Sindirime uğramaz |
Sindirime uğramaz |
Sindirime uğramaz |
|
Yutak |
Sindirim olmaz | Sindirim olmaz | Sindirim olmaz | Sindirim olmaz |
| Yemek borusu | Sindirim olmaz | Sindirim olmaz | Sindirim olmaz |
Sindirim olmaz |
|
Mide |
Sindirime uğramaz | Mide özsuyu sayesinde kimyasal sindirimi yapılır | Sindirime uğramaz | Sindirime uğramaz |
|
İnce bağırsak |
Pankreas özsuyu sayesinde kimyasal sindirimi yapılır | Pankreas özsuyu sayesinde kimyasal sindirimi yapılır | Pankreas özsuyu sayesinde kimyasal sindirimi yapılır |
Emilimi gerçekleşir |
|
Kalın bağırsak |
Sindirim olmaz | Sindirim olmaz | Sindirim olmaz |
Emilimi gerçekleşir |
|
Anüs |
Sindirim olmaz | Sindirim olmaz | Sindirim olmaz |
Sindirim olmaz |