Hücre içerisinde besin maddelerinin oksijen gazı kullanılarak parçalanması ve enerji üretilmesine solunum denir. Solunum için besin ve oksijen gereklidir. Solunum sonucu ise hücrelerde su, karbondioksit gazı ve enerji açığa çıkar. Solunum sonucu üretilen enerji yaşamsal faaliyetlerde kullanılırken su ve karbondioksit gazı ise hücre dışına atılır.
Oksijeni alıp kana veren ve hücrelerde oluşan karbondioksiti dışarı atmakta görevli olan yapıların oluşturduğu sisteme solunum sistemi denir. İnsanda solunum organları; burun, yutak, gırtlak, soluk borusu, bronş, bronşçuk ve akciğerlerdir. Solunum sisteminde solunum organlarının yanı sıra kaburgalar, göğüs kasları ve diyafram bulunur.
Solunum sistemi organları:
Burun:
- İnsanda solunum sistemi burunla başlar.
- Burnun yapısında kıllar, mukuslu yüzey ve yüzeye yakın kılcal damarlar bulunur. Bu yapılar sayesinde solunum esnasında alınan havanın ısınmasını ve nemlendirilmesini, mikrop ve tozlarının tutulmasını sağlar.
Yutak:
- Ağız ve burun boşluğunun, yemek ve soluk borusuna birleştiği kısımdır.
- Alınan havanın soluk borusuna iletilmesini besinlerin de yemek borusuna iletimini sağlar.
Gırtlak:
- Yutaktan gelen havayı soluk borusuna iletir.
- Kıkırdaktan yapılmıştır.
- Ses telleri gırtlakta bulunur. Bu yüzden gırtlağa ses kutusu denir.
Soluk borusu:
- Yutak ile akciğer arasında, yemek borusunun önünde yer alır.
- Yaklaşık 10-12 cm uzunluğunda, üst üste dizilmiş kıkırdak halkalardan oluşmuştur.
- Akciğere hava iletimini sağlar.
- Soluk borusunun içinde ince tüylü doku bulunur. Ayrıca soluk borusunun içi kaygan ve yapışkan sıvı ile kaplıdır. Bu madde toz ve mikropları tutar.
Akciğerler:
- Sağda üç, solda iki parçadan oluşmuş ve göğüs kafesinin içine yerleşmiştir.
- Akciğerler, solunum yolu ile alınan havadaki oksijenin kana geçirilmesini sağlar.
- Akciğerlerin dış yüzeyi plevra denilen iki katlı bir zarla çevrilmiştir.
Bronşlar:
- Soluk borusu akciğerler girmeden bronş adı verilen iki kola ayrılır.
- Bronşlar da soluk borusu gibi kıkırdak halkalardan oluşur, iç yüzeyi nemli zarla kaplıdır ve titrek tüylü hücreler bulunur.
- Bronşlar, soluk borusundan gelen havanın bronşçuklara iletilmesini sağlar.
Bronşçuklar:
- Bronşlar akciğerlere girince daha bronşçuk adı verilen birçok kola ayrılır.
- Bronşçukların ucunda alveoller (hava kesecikleri) bulunur.
- Bronşçuklar, bronşlardan gelen havanın alveollere iletilmesini sağlar.
Alveoller:
- Alveollerin etrafı kılcal damarlar ile çevrilidir.
- Hücrelerde oluşan atık karbondioksit gazı kan yoluyla akciğerlere gelir ve oksijen ile yer değiştirir. Oksijence zengin kan akciğer toplardamarı ile akciğerden ayrılır.
Diyafram:
- Göğüs boşluğu ile karın boşluğunu birbirinden ayıran kuvvetli bir kastır.
- Kasılıp gevşemesiyle akciğerlerin hacmi değişir ve akciğerlere hava girip çıkmasını sağlar.
Göğüs kasları:
- Kasılıp gevşeyerek göğüs kafesinin hacmini değiştirir. Akciğerlere hava giriş çıkışını kolaylaştırır.
Soluk alıp-verme:
Soluk alma:
- Diyafram kası kasılarak düzleşir.
- Kaburga (göğüs) kasları kasılır.
- Göğüs boşluğu genişler.
- Akciğerlerin hacmi artarak genişler.
- Akciğerlerin basıncı azalır.
- Dışarıdan alınan havadaki oksijen alveollerden kana verilir, kandaki karbondioksit alveollere alınır.
- Diyafram kası gevşeyerek kubbeleşir.
- Kaburga (göğüs) kasları gevşer.
- Göğüs boşluğu daralır.
- Akciğerlerin hacmi azalır.
- Akciğerlerin basıncı artar.
- Alveollerdeki karbondioksit dışarı atılır.