Doğal Afetler (Yıkıcı doğa olayları)
- Doğada meydana gelen, can ve mal kaybına neden olan olaylara yıkıcı doğa olayları veya doğal afetler denir.
- Doğal afetler, çok kısa zamanda meydana gelir.
- Doğal afetler; can ve mal kaybına, maddi ve manevi hasara neden olabilir.
- Doğal afetler, insanlar tarafından engellenemez ancak zararı azaltmak için gerekli tedbirler alınabilir.
- Doğal afetler; deprem, heyelan, volkanik patlama, sel, hortum, kasırga, fırtına, tsunami, çığ, tipi olabilir.
1.Deprem:
- Yer kabuğunu oluşturan levhalar(parçalar) sürekli hareket halindedir. Levhaların hareketlerinden dolayı yer kabuğu içindeki kırılmalardan dolayı ani olarak ortaya çıkan enerjinin yeryüzünde meydana getirdiği sarsıntılara deprem denir.
- Deprem sırasında açığa çıkan enerjinin miktarına depremin büyüklüğü denir. Depremin büyüklüğü, sismograf (deprem ölçer) yardımıyla ölçülür.
- Depremle uğraşan bilim dalına Sismoloji, depremle uğraşan bilim adamına Sismolog denir.
- Depremin meydana getirdiği maddi ve manevi hasarın derecesine Deprem Şiddeti denir.
Deprem öncesinde yapılması gerekenler:
- Binalar sağlam zemin üzerine yapılmalıdır, fay hatları üzerine yapılmamalıdır.
- Binalar sağlam yapılmalıdır. Eksik ve çürük malzeme kullanılmamalıdır.
- Çürük binalar tespit edilerek yıkılarak yenileri yapılmalıdır.
- Deprem çantası hazırlanmalı ve aile afet planı yapılmalıdır. Depremden sonra ilk 72 saatte yardım ekipleri ulaşana kadar acil ihtiyaçların ve değerli evrakların saklanabileceği afet çantası hayat kurtarabilir.
- Raflar duvara emniyetli bir şekilde sabitlenmelidir. Ağır ve büyük eşyalar alt raflara yerleştirilmelidir.
- Kırılabilecek olan eşyalar kapalı raflarda muhafaza edilmelidir.
- Tablo ve ayna gibi eşyalar yataktan, kanepeden veya insanların oturduğu herhangi bir yerden uzaktaki duvara emniyetli bir şekilde sabitlenmelidir.
- Tavandaki ağır objeler ve aydınlatma araçlarının bağlantıları sağlamlaştırılmalıdır.
- Doğal gaz vanası ve elektrik sigortası otomatik hale getirilmelidir.
- Kapıları çıkış yönüne doğru açılmasına dikkat etmeliyiz.
- Giriş ve çıkışları engelleyecek şekilde eşyalar yerleştirmemeliyiz.
- İnsanları deprem konusunda bilgilendirilmelidir.
Deprem çantasında Bulunması gerekenler;
- Düdük, el feneri, radyo ve piller.
- İklime uygun giysiler.
- Uzun süre bozulmayacak gıdalar ve yeterince su.
- İlk yardım malzemeleri.
- Önemli belge fotokopileri.
- Battaniye ve uyku tulumu.
Deprem sırasında yapılması gerekenler:
- Her şeyden önce sakin olmalıyız.
- Yanan ocakları, vanaları, şalterleri kapatmalıyız.
- Sabitlenmemiş raf, dolap gibi eşyalardan uzak durmalıyız.
- Bulunduğunuz yerden hemen çıkmayı düşünmeyin, kendinizi bulunduğunuz yerde emniyete almaya çalışın.
- Masa, mutfak tezgahı, çamaşır makinesi, yatak, küvet gibi sağlam olduğunu düşündüğünüz eşyaların yanına diz çökerek, ellerinizle başınızı koruyacak şekilde durunuz.(ÇÖK-KAPAN-TUTUN)
- Asla asansör ve balkonları kullanmamalıyız.
- Deprem sırasında dışarıda isek; bina, köprü, tünel, elektrik direkleri, reklam panoları,ağaçlar gibi çökme ve devrilme riski olan yerlerden uzak durmalıyız.
- Normal trafiğin olduğu bölgelerden uzaklaşmalıyız.
Deprem sonrasında yapılması gerekenler:
- Olabilecek artçı depremler için önlem almalıyız.
- Yetkililer izin vermedikçe evlerimize tekrar giriş yapmamalıyız.
- Olabildiğince boş arazilerde veya açık alanlarda beklemeliyiz.
- Deprem sırasında kapatmadıysak eğer vanaları ve şalterleri kapatmalıyız.
- Evi boşaltırken battaniye, gıda, su gibi ihtiyaçlarımız ile birlikte kıymetli eşyalarımızı(altın,para) yanımıza almalıyız.
2.Heyelan (toprak kayması):
- Toprak tabakasının eğimli arazilerde büyük kütleler halinde kaymasına toprak kayması (heyelan) denir.
- Heyelan fazla yağış alan ve eğimli arazilerde, toprağın suya doyması sonucu bir anda gerçekleşir.
- Ülkemizde Karadeniz Bölgesi en çok heyelanın görüldüğü yerdir.
Heyelandan korunmak için;
- Yerleşim yerleri heyelan ihtimali olan bölgelere kurulmamalıdır.
- Eğimli arazilerde doğal bitki örtüsü korunmalı ve ağaçlandırma çalışmaları yapılmalıdır.
- Heyelan olabilecek yerlere uyarıcı levhalar yerleştirilmelidir.
- Suyun kolayca akıp gitmesi ve heyelana sebep olmaması için yamaç boyunca su kanalları açılmalıdır.
- Heyelan olabilecek yerlere setler, istinat duvarları yapılmalıdır.
3.Sel:
- Bir bölgede belirli bir süre, toprağın üzerini kaplayan ve ani, düzensiz, büyük su taşkınlarına sel denir.
- Akarsular taşıyabileceğinden fazla su ile yüklendiklerinde sel meydana gelir.
Fazla miktarda yağış meydana gelmesi, kar kütlelerinin aniden erimesi sel oluşmasına neden olabilir.
Selden korunma yolları:
- Yerleşim yerleri akarsu ve dere yataklarına yapılmamalıdır.
- Sel tehlikesi bulunan eğimli yamaçlarda teraslama ve ağaçlandırma yapılmalıdır.
- Çevredeki yeşil alanlar arttırılmalı, ağaçlandırma çalışmaları yapılmalıdır.
- Akarsular, barajlar veya bentler yardımıyla kontrol altına alınmalıdır.
- Akarsu yatakları temizlenmeli ve genişletilmelidir.
4.Volkanik patlamalar:
- Yer altındaki sıcaklığı çok yüksek olan erimiş kayaların(magma) yer kabuğundaki açıklıklardan püskürerek dışarı çıkmasına volkanik patlama denir.
- Püskürme sırasında yüzeye çıkan magmaya lav denir. Lavlar çok yüksek sıcaklıkta olduğu için etrafına zarar verir.
- Yanar dağların yakın bölgelerinde yerleşim yerleri kurulmamalıdır. Aktif yanardağların uzağında durmalıdır.
5.Kasırga(tayfun)-Hortum-Fırtına:
- Hızları saatte 120 km ve daha fazla olabilen kuvvetli rüzgarlara kasırga denir.
- Kasırgalar, genellikle okyanuslar üzerinde oluşup karaya doğru hortuma dönüşerek ilerler.
- Sıcak hava bölgelerinde, soğuk hava ile sıcak havanın dar bir alanda aniden yer değiştirmesi ile oluşan ve hızlı bir şekilde kendi etrafında dönen rüzgarlara hortum denir.
- Çok şiddetli rüzgarların meydana getirdiği hava hareketlerine fırtına denir.
- Şiddet olarak, kasırgalar fırtınalardan daha şiddetlidir.
6.Tsunami:
- Okyanusun veya denizin aniden yükselerek karaya vurması olayıdır.
- Genelde deprem sonrasında görülür.
7.Çığ-Tipi:
- Farklı sebeplerden dolayı dağdan aşağıya doğru kayan büyük kar kütlelerine çığ denir. Kar çok yağdığında meydana gelir.Bol kar yağdığında taze kar tabakasının alttaki eski tabakayla iyi kaynaşmaması sonucu oluşur.
- Kuvvetli rüzgarla birlikte yağan yoğun kar yağışına tipi denir.